Σχέδιο Δράσης: Μοντέλα συνδιδασκαλιών με εφαρμογή διαφοροποιημένης διδασκαλίας
Άξονας: Διδασκαλία, μάθηση και αξιολόγηση
Υλοποίηση και αποτίμηση της δράσης:
Αφού σχεδιάστηκε και προετοιμάστηκε το διδακτικό υλικό-σενάρια διδασκαλίας, δύο για τα φιλολογικά μαθήματα,πραγματοποιήθηκε η δράση. Συγκεκριμένα:
1η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία στη Γλώσσα
Σχεδιασμός και Περιεχόμενο της Διδασκαλίας
Στις 4 Απριλίου 2025, κατά την 5η διδακτική ώρα, σε αίθουσα του σχολείου μας, πραγματοποιήθηκε παρουσία εκπαιδευτικών ΠΕ02 του σχολείου διαφοροποιημένη διδασκαλία στο μάθημα της Γλώσσας, στο πλαίσιο των συνδιδασκαλιών που υλοποιούνται στο σχολείο μας. Η προετοιμασία της συνδιδασκαλίας έγινε από την κ. Καλαϊτζή Μ. φιλόλογο ΕΑΕ και την κ. Κυριακίδου Μ., φιλόλογο. Επιλέχθηκε το τμήμα Β2(σύνολο μαθητών 26 εκ των οποίων 6 μαθητές με διαφορετικές εκπαιδευτικές ανάγκες), για τη διδασκαλία της 4ηςενότητας, Β2 Μεταβατικά και Αμετάβατα ρήματα, Β3 Αντικείμενο(Άμεσο, Έμμεσο) - Μονόπτωτα και Δίπτωτα ρήματα. Οι στόχοι ήταν: α. Γνωστικοί-ταξινόμησης Bloom (γνώση, κατανόηση) –Οι μαθητές να μάθουν να εντοπίζουν τα ενεργητικά αμετάβατα και μεταβατικά ρήματα και να διακρίνουν τα τελευταία σε μονόπτωτα και δίπτωτα. Να αντιληφθούν τις μορφές του αντικειμένου και τα είδη του. β. Συναισθηματικοί (δεξιότητα, στάση, συναίσθημα) - Να συνεργαστούν σε ομάδες και να επικοινωνήσουν, να αναπτύξουν πνεύμα αμοιβαίας αποδοχής, αλληλοσεβασμού, υποστήριξης, εμπιστοσύνης και μεταξύ τους και με την εκπαιδευτικό, να ενδυναμωθεί η κοινωνικοποίησή τους, να προκληθεί το ενδιαφέρον τους και να υιοθετήσουν θετική στάση προς το μάθημα, να εμπλακούν ενεργά σε αυτό, να αισθανθούν συναισθηματική ασφάλεια με τη δημιουργία θετικού ψυχολογικού κλίματος, να ενισχύσουν την αυτοεικόνα και την αυτοπεποίθησή τους, να συνειδητοποιήσουν πως ο καθένας έχει διαφορετικές δυνατότητες και αδυναμίες, να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, να διαχειριστούν το άγχος τους, να αναγνωρίσουν τις επιτυχίες τους στο μάθημα – αυτοέπαινος.Χρησιμοποιήθηκαν τα μέσα: διαδραστικός πίνακας, εποπτικό υλικό, σχολικό βιβλίο(έντυπο και ψηφιακό), φύλλα εργασίας,ιστότοπος σχολείου, φωτογραφική κάμερα.
Υλοποίηση της Διδασκαλίας
Βήμα 1ο:Αρχικά οι εκπαιδευτικοί, αφού μοίρασαν σε όλους εννοιολογικό χάρτημετους γνωστικούς στόχους της ενότητας και φυλλάδιο με τα βασικά βήματα συντακτικής ανάλυσης (ανοιχτή σκέψη του εκπαιδευτικού), έκαναν επανάληψης της θεωρίας μέσω ενός διαδραστικού βίντεο (αφόρμηση-σύνδεση με τα προηγούμενα) που προκάλεσε το ενδιαφέρον των μαθητών/-τριών (άμεση διδασκαλία-εμπλουτισμένη εισήγηση με εποπτικό υλικό και διαδραστικό βίντεο). Σε αυτό το βήμα οι μαθητές εργάστηκαν σε επίπεδο ολομέλειας, ωστόσο εφαρμόστηκε άτυπα ευέλικτη ομαδοποίηση=άτομο - μικρή ομάδα - ολόκληρη ομάδα - μικρή ομάδα - άτομο, αφού στοχευμένα εναλλάσσει τον τρόπο προσέγγισης των καθοδηγούμενων διαδραστικών ερωτήσεων εμπέδωσης. Κάποιες φορές ατομικά μαθητές απαντούσαν ανάλογα με τη μαθησιακή ετοιμότητά τους, άλλες πάλι γινόταν χωρισμός σε μικρές ομάδες σε ζωντανό χρόνο με κριτήριο την κοινή απάντηση που είχαν δώσει, με αιτιολόγηση κάθε φορά από έναν εκπρόσωπο που οριζόταν εκείνη τη στιγμή, συχνά επίσης η τάξη λειτουργούσε ως μια ολόκληρη ομάδα, ώστε να μην αισθάνονται μειονεκτικά όσοι υστερούσαν, αλλά ταυτόχρονα να κατανοούν με τη βοήθεια της αιτιολόγησης των σωστών απαντήσεων. Η ευέλικτη ομαδοποίηση επιτρέπει στους μαθητές να εργαστούν κατάλληλα ενώ αποφεύγεται η «ετικετοποίηση» της ικανότητας του μαθητή ως μια στατική κατάσταση. (5 λεπτά)
Βήμα 2ο: Μετά την ολοκλήρωση της παρουσίασης του θεωρητικού μέρους (συνεκτικότητα δραστηριοτήτων, πρώτα η θεωρία μετά οι ασκήσεις), οι εκπαιδευτικοί πρόβαλλαν στον διαδραστικό πίνακα καθοδηγούμενες διαδραστικές ασκήσεις εμπέδωσης, παιγνιώδη ερωτηματολόγια (quizzes) και σχετικά εκπαιδευτικά τηλεπαιχνίδια που άντλησαν από εκπαιδευτικούς ιστότοπους, ώστε να εξετάσουν σε ποιον βαθμό κατανόησαν οι μαθητές τη θεωρία (παιχνιδοποίηση). Και σε αυτό το βήμα οι μαθητές/-τριες εργάστηκαν σε επίπεδο ολομέλειας με άτυπη εφαρμογή της ευέλικτης ομαδοποίησης, όπως περιγράφηκε παραπάνω.(10 λεπτά)
Βήμα 3ο: Σε αυτή τη φάση εφαρμόστηκε η ομαδοσυνεργατική μέθοδος jigsaw και για αυτό α) έγινε ο χωρισμός της τάξης σε ομάδες και διανεμήθηκε σε κάθε ομάδα ένα κοινό φύλλο αξιολόγησης. Οι μαθητές/-τριες χωρίστηκαν σε ετερογενείς αρχικές ομάδες «σύνθεσης» από τις εκπαιδευτικούς με κριτήριο η κάθε ομάδα να έχει μαθητές/-τριες με διαφορετική ετοιμότητα και μαθησιακό προφίλ. Επίσης όρισαν έναν συντονιστή-γραμματέα για κάθε ομάδα, για να καταγράψει τις απαντήσεις, και έναν αναγνώστη για να τις παρουσιάσει στο τέλος στην ολομέλεια. Ο αριθμός των μελών κάθε ομάδας ισοδυναμούσε με τον αριθμό των τμημάτων του υλικού. β)Στη συνέχεια το μαθησιακό υλικό - φύλλο αξιολόγησης κατακερματίστηκε σε αυτοτελή τμήματα και σε κάθε μαθητή/-τρια ανατέθηκε διαφορετικό τμήμα του υλικού - διαφορετικό φύλλο αξιολόγησης, προκειμένου να το «διδάξει» μετά από μελέτη με ρόλο «ειδικού» (expert) στους άλλους/-ες μαθητές/-τριες της ομάδας του σε επόμενη φάση. γ)Μόλις ολοκληρώθηκε η μελέτη υλικού, δημιουργήθηκαν νέες ομάδες «ειδίκευσης» με μέλη τους «ειδικούς» του ίδιου περιεχομένου από κάθε αρχική ομάδα, οι οποίες διαμοιράστηκαν τα αποτελέσματα της μελέτης και προετοίμασαν την τελική παρουσίαση του περιεχομένου τους στους/στις άλλους/-ες μαθητές/-τριες. δ) Οι μαθητές/-τριες επανήλθαν στις αρχικές τους ομάδες «σύνθεσης», όπου κάθε μέλος της ομάδας παρουσίασε το περιεχόμενό του στην υπόλοιπη ομάδα και έτσι από κοινού η κάθε ομάδα επεξεργάστηκε το ίδιο φύλλο αξιολόγησης. Κατά τη διάρκεια της εφαρμογής, οι εκπαιδευτικοί παρακολουθούσαν τη δράση των ομάδων, επεξηγούσαν, έλυναν προβλήματα και διευκόλυναν τη ροή της διαδικασίας. ε)Η εφαρμογή ολοκληρώθηκε με την αξιολόγηση του μαθησιακού αποτελέσματος της κάθε ομάδας. (30 λεπτά) Στο τέλος οι εκπαιδευτικοί αφού επανέλαβαν τους στόχους και τις απαιτήσεις του μαθήματος, ζήτησαν από τους μαθητές να επεξεργαστούν το δεύτερο φύλλο αξιολόγησης της αντίθετης αυτή τη φορά ομάδας ως εργασία για το σπίτι.
Οι εκπαιδευτικοί στην υλοποίηση υποστηρίχθηκαν από το υλικό της επιμόρφωσης για τη διαφοροποιημένη διδασκαλία και μάθηση που είχαν παρακολουθήσει.
2η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία στη Λογοτεχνία
Σχεδιασμός και Περιεχόμενο της Διδασκαλίας
Στις 9 Μαΐου 2025, κατά την 6η διδακτική ώρα, στηναίθουσα πληροφορικήςτου σχολείου μας, πραγματοποιήθηκε παρουσία εκπαιδευτικών ΠΕ02 του σχολείου διαφοροποιημένη διδασκαλία στο μάθημα της Λογοτεχνίας, στο πλαίσιο των συνδιδασκαλιών που υλοποιούνται στο σχολείο μας. Η προετοιμασία της συνδιδασκαλίας έγινε από την κ. Καλαϊτζή Μ. φιλόλογο ΕΑΕ και την κ. Αναστασιάδου Β., φιλόλογο. Επιλέχθηκε το ίδιο τμήμα Β2για τη διδασκαλία του κειμένου «Ένας αριθμός» Α.Τσέχωφ μέσα από ένα διαθεματικό άνοιγμα στα εργασιακά δικαιώματα των γυναικών και την εξέλιξή τους κατά τον 20ο και 21ο αιώνα με αφόρμηση το διήγημα. Οι στόχοι ήταν: α. Γνωστικοί-ταξινόμησης Bloom (γνώση, κατανόηση) - Να πληροφορηθούν οι μαθητές για τους αγώνες των γυναικών του 20ου αιώνα. Να πληροφορηθούν για τη σημερινή κατάσταση αναφορικά με τα γυναικεία εργασιακά δικαιώματα. Να παραγάγουν δικό τους δημιουργικό λόγο. β. Συναισθηματικοί (δεξιότητα, στάση, συναίσθημα) - Να αναπτύξουν την ικανότητα σύγκρισης δεδομένων και την εξαγωγή συμπερασμάτων από αυτή. Να αναπτύξουν την κριτική και αφαιρετική τους ικανότητα. Να αναπτύξουν την ενσυναίσθηση παίρνοντας θέση στο πρόβλημα. Να ασκηθούν στον συνεργατικό τρόπο δουλειάς. Να χρησιμοποιήσουν ηλεκτρονικά αρχεία. Να πλοηγηθούν στο διαδίκτυο και να χρησιμοποιήσουν τις μηχανές αναζήτησης. Να χρησιμοποιήσουν εναλλακτικά όποιοι το επιθυμούν τον επεξεργαστή κειμένου word. Χρησιμοποιήθηκαν τα μέσα:διαδραστικός πίνακας, κύβοι, διάγραμμα KWL, εποπτικό υλικό, σχολικό βιβλίο(έντυπο και ψηφιακό), φύλλα εργασίας, εφαρμογές(word, έγγραφα google), ιστότοπος σχολείου, φωτογραφική κάμερα.
Υλοποίηση της Διδασκαλίας
Έχει προηγηθεί μια διδακτική ώρα ενασχόλησης της τάξης με το διήγημα «Ένας αριθμός» του Α.Τσέχωφ, κατά την οποία έγινε μια μικρή παρουσίαση της ζωής και του έργου του συγγραφέα, η ανάγνωση του κειμένου και η ανάλυσή του μέσω ενός διαδραστικού βίντεο με επισήμανση δυο στοιχείων της υπόθεσης: της ασύστολης εκμετάλλευσης που φαίνεται ότι επιχειρεί ο εργοδότης της Ιουλίας σε βάρος της και η εντελώς παθητική στάση της εργαζόμενης Ιουλίας απέναντι σε αυτή την κατάσταση. Τέθηκε έτσι ο προβληματισμός για τα εργασιακά δικαιώματα και τη θέση της γυναίκας στα τέλη του 19ου αιώνα.
Βήμα 1ο: Αρχικά οι εκπαιδευτικοί παρουσίασαν την κεντρική ιδέα του σεναρίου (γυναίκες και εργασιακά δικαιώματα), μοίρασαν σε όλους τους μαθητές/-τριες ένα διάγραμμα Know-WanttoKnow-Learned (KWL) και τους ζήτησαν να συμπληρώσουν σύντομα τις δυο πρώτες κάθετες στήλες για να αξιολογήσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τα προς εξέταση θέματα που βρίσκονται στα αριστερά του πίνακα-αρχική αξιολόγηση. (Την τρίτη κάθετη στήλη την συμπλήρωσαν μετά το πέρας της διδακτικής ώρας-τελική αξιολόγηση). Στη συνέχεια έγινε ο χωρισμός των μαθητών σε ομάδες με διαφορετικούς ρόλους για την καθεμιά (μέλη τοπικού συλλόγου γυναικών, εργατολόγοι) και διανεμήθηκε σε κάθε ομάδα ένα διαφορετικό φύλλο εργασίας. Ο χωρισμός σε ομάδες έγινε με κριτήριο η κάθε ομάδα να έχει μαθητές με διαφορετική ετοιμότητα και μαθησιακό προφίλ. Σε κάθε ομάδα ορίστηκαν συντονιστές, για να καταγράψουν τις απαντήσεις και αναγνώστες για να τις παρουσιάσουν στο τέλος στην ολομέλεια. Ο καθορισμός της δραστηριότητας με την οποία ασχολήθηκαν οι μαθητές της κάθε ομάδας έγινε με την τεχνική Κύβοι/Cubing. Το Cubing είναι μια ευέλικτη και εύχρηστη στρατηγική διαφοροποίησης που καλεί τους μαθητές/-τριες να εξετάσουν το θέμα από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Δίνεται σε κάθε ομάδα ένας κύβος, κόκκινος για την ομάδα 1, μπλε για την ομάδα 2, που οι πλευρές τουαντιπροσωπεύουν μια διαφορετική ερώτηση. Κάθε μαθητής/-τρια κάθε ομάδας ρίχνει τον κύβο και θα εκτελέσει στην επόμενη φάση τη δραστηριότητα με τον αριθμό που αντιστοιχεί στον αριθμό του κύβου που έτυχε. (5 λεπτά)
Βήμα 2ο: Κάθε δυο μαθητές (υποομάδες των αρχικών ομάδων)είχαν στη διάθεσή τους έναν υπολογιστή. Ζητήσαμε από όλους να μπουν στο διαδίκτυο και να αναζητήσουν σε διαφορετικές ηλεκτρονικές διευθύνσεις (που ορίζονται στα διαφορετικά φύλλα εργασίας των δυο ομάδων, τα οποία βρίσκονται ψηφιακά στην επιφάνεια εργασίας εκτός από τα έντυπα που μοιράστηκαν) και να κάνουν έρευνα (ιστοεξερεύνηση) για τους αγώνες των γυναικών για τα εργασιακά τους δικαιώματα (εορτασμός της Ημέρας της γυναίκας), για την εξέλιξη των εργασιακών και άλλων δικαιωμάτων της γυναίκας κατά τον 20ο αιώνα, για την κατάσταση σήμερα γύρω από την γυναικεία εργασία. Σε περίπτωση που συναντούσαν άγνωστες λέξεις παρακινήθηκαν να αναζητήσουν τις σημασίες τους στη μηχανή αναζήτησης (και κατά προτίμηση στην πύλη για την ελληνική γλώσσα). Οι μαθητές κράτησαν σημειώσεις (στο έντυπο ή στο ψηφιακό φύλλο εργασίας ανάλογα με το τι επιθυμούσαν) από όσα διάβαζαν για το θέμα που είχαν να ερευνήσουν. Όποιοι μαθητέςολοκλήρωναν την προσωπική τους εργασίαβοηθούσαν όποιον/όποια μαθητή/-τρια της ομάδας τουςέκριναν ότι χρειαζόταν βοήθεια. Οι μαθητές της κάθε ομάδας συνεργάστηκαν, ώστε να συνθέσουν τις απαντήσεις τους με επικεφαλείς τους υπεύθυνους συντονιστές που ορίστηκαν αρχικά. Οι εκπαιδευτικοί διακριτικά παρακολουθούσαν τη διαδικασία, έδιναν διευκρινίσεις, αξιολογούσαν και τόνιζαν τα αυστηρά χρονικά περιθώρια συχνά. (20 λεπτά)
Βήμα 3ο: Σε αυτή τη φάση η κάθε ομάδα με διαδοχική σειρά παρουσίασε τα συμπεράσματά της από την έρευνα που προηγήθηκε με τη βοήθεια των σημειώσεων στην ολομέλεια. Κάθε ομάδα εκπροσωπήθηκε στην ολομέλεια από τους υπεύθυνουςαναγνώστες που ορίστηκαν αρχικά. Ορίστηκε επιπλέον συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο (συνέντευξη) πριν την παρουσίαση. Οι αναγνώστες των δυο ομάδων είχαν τον ρόλο των εργατολόγων και των μελών του τοπικού συλλόγου γυναικών αντίστοιχα. Τα ερωτήματα που επεξεργάστηκαν τα παιδιά από τα φύλλα εργασίας τέθηκαν σε καθέναν τους από μαθητή της αντίθετης ομάδας (ορίζονται πριν την παρουσίαση) που και αυτοί με τη σειρά τους υποδύθηκαν συγκεκριμένο ρόλο, αυτόν του δημοσιογράφου(παιχνίδι ρόλων). Η όλη διαδικασία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «Σωκρατικό σεμινάριο» αφού βασίζεται στην υποβολή στοχευμένων σωκρατικών ερωτήσεων των φύλλων εργασίας (π.χ διευκρίνισης και αιτιολόγησης). Διαπιστώθηκε ότι υπήρξε μεγάλη εξέλιξη στα δικαιώματα των γυναικών αλλά από την άλλη ότι συνεχίζουν να υφίστανται διακρίσεις σε βάρος τους. Οι εκπαιδευτικοί αξιολόγησαν τα επιχειρήματά τους τα οποία έπρεπε να στηρίζονται στη γνώση που αποκόμισαν κατά τη μαθησιακή διαδικασία. Η διδασκαλία ολοκληρώθηκε με την προβολή ενός σχετικού βίντεο.(20 λεπτά)
Οι εκπαιδευτικοί στην υλοποίηση υποστηρίχθηκαν από το υλικό της επιμόρφωσης για τη διαφοροποιημένη διδασκαλία και μάθηση που είχαν παρακολουθήσει.
Σύμφωνα με τη μέθοδο της ιστοεξερεύνησηςοι μαθητές εργάζονται σε ομάδες και αξιοποιούν πληροφορίες που βρίσκονται οργανωμένες σε ιστοσελίδες στο διαδίκτυο, επιλεγμένες από τους εκπαιδευτικούς. Είναι μια διερευνητική δραστηριότητα που στοχεύει στην ενεργοποίηση των μαθητών και τους κινητοποιεί να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Οι ιστοεξερευνήσεις είναι σενάρια διδακτικών ενοτήτων, μπορεί να έχουν μικρή ή μεγάλη διάρκεια και λειτουργούν ως σκαλωσιά μάθησης. Η δομή τους περιλαμβάνει 1.την εισαγωγή, όπου παρουσιάζεται η κεντρική ιδέα του σεναρίου, 2.την εργασία με καθορισμό των ρόλων των μαθητών, 3.τη διαδικασία με τη μεθοδολογία που θα ακολουθήσουν, τον καθορισμό δηλαδή βήμα προς βήμα των δραστηριοτήτων τους, όπως εντοπισμός των πηγών, εξέταση των αποτελεσμάτων, οικοδόμηση της νέας γνώσης, σύνθεση των στοιχείων προς παρουσίαση, 4.την αξιολόγηση του καινούριου προϊόντος που θα προκύψει και 5.τα συμπεράσματα, τον αναστοχασμό δηλαδή της της διαδικασίας, απαραίτητο για τις νέες εξερευνήσεις.
Πρόκειται για μια σύγχρονη διερευνητική, διαφοροποιημένη, μαθητοκεντρική, δραστηριοκεντρική, βιωματική, πολυαισθητηριακή, ομαδοσυνεργατική διδασκαλία που καλλιεργεί υψηλού επιπέδου δεξιότητες, όπως ψηφιακό γραμματισμό, κριτική σκέψη, ικανότητα αναζήτησης, αξιολόγησης και σύνθεσης πληροφοριών, δημιουργικότητα χωρίς να στοχεύει στη μηχανιστική απόκτηση γνώσεων με έμφαση μόνο στο περιεχόμενο. Επιπλέον εφαρμόζει πρακτικές που προάγουν τη συνεργασία και την αυτενέργεια των μαθητών. Έτσι οι εκπαιδευτικοί από απλοί διαμεσολαβητές γνώσεων μετατρέπονται σε καθοδηγητές διαδικασιών που απευθύνονται στα ενδιαφέροντα των μαθητών και λαμβάνουν υπόψη τους την κοινωνική διάσταση της μάθησης.
Αποτίμηση των Διδασκαλιών στα φιλολογικά μαθήματα
Οι διδασκαλίες διεξήχθησαν ομαλά και παραγωγικά, με τη συμμετοχή των μαθητών να είναι ιδιαίτερα ενεργή. Ενισχύθηκε η συνεργασία μεταξύ τους, το μάθημα έγινε περισσότερο ελκυστικό. Παράλληλα επιτεύχθηκε η κινητοποίηση των εκπαιδευτικών για συμμετοχή τους σε καινοτόμες διδακτικές πρακτικές.Η συγκεκριμένη δράση επομένως προσέφερε πολύτιμη εμπειρία και ικανοποίηση τόσο σε μαθητές όσο σε εκπαιδευτικούς, όπως αυτό αποτυπώθηκε σε ερωτηματολόγια εισόδου και εξόδουμετά από κάθε διδασκαλία, αυτά της 1ης διαφοροποιημένης διδασκαλίας στη Γλώσσα λειτούργησαν ταυτόχρονα και ως ενδιάμεσα ορόσημα για την παρακολούθηση της προόδου (διαμορφωτική αξιολόγηση του σχεδίου δράσης) πριν την υλοποίηση της 2ης διαφοροποιημένης διδασκαλίας που ακολούθησε στη Λογοτεχνία.
Εκτός από την καταγραφή των αποτελεσμάτων της προσέγγισης στο τμήμα εφαρμογής, έγινε καταχώριση των διδακτικών σεναρίων αλλά και φωτογραφικού υλικούκαταγραφής των διδασκαλιών σε ψηφιακή μορφήστον ιστότοπο σχολείου, στο πλαίσιο της δημιουργίας και διάχυσης καλών πρακτικών και συνεργασίας μεταξύ συναδέλφωνκαι την ενσωμάτωσή τους σε μελλοντικές πρακτικές τους. Η ποιότητα του παραγόμενου διδακτικού υλικού, όπως αυτό αποτυπώνεται στα φύλλα εργασίας αποτελεί ένα ακόμα κριτήριο επιτυχίας της δράσης.
